I. Zanim powstała liga: lata 1920 - 1926
W dniach 20 grudnia i 21 grudnia 1919 odbył się w Warszawie "1. zjazd 31 polskich klubów piłki nożnej" (zjazd założycielsko-organizacyjny Polskiego Związku Piłki Nożnej), podczas którego m.in. dokonano podziału kraju na 5 okręgów piłkarskich (OZPN): krakowskiego, lwowskiego, łódzkiego, poznańskiego i warszawskiego oraz ogłoszono regulamin I Mistrzostw Polski (zaplanowanych na 1920).
Według początkowych zamierzeń ogólnokrajowe rozgrywki piłkarskie miały odbywać się w cyklu wiosna-jesień, w dwóch klasach rozgrywkowych (klasie A i klasie B), w dwóch rundach - na wiosnę rozgrywki okręgowe w pięciu grupach klasy A miały wyłonić mistrzów pięciu okręgów piłkarskich (krakowskiego, lwowskiego, łódzkiego, poznańskiego i warszawskiego), którzy jesienią rozgrywaliby między sobą turniej finałowy o tytuł Mistrza Polski (zaplanowano go na termin od 29 sierpnia 1920 do 31 października 1920, jednak ze względu na trwającą wojnę polsko-bolszewicką musiano go odwołać). Przeprowadzono jedynie niepełną fazę eliminacyjną (tzw. klasa A) w okręgach: krakowskim (od 9 maja 1920), lwowskim (od 6 czerwca 1920) i poznańskim (od 9 maja 1920), zaś w okręgu łódzkim oraz warszawskim zmagań tych nawet nie zainaugurowano. Tym niemniej dokończono mistrzostwa okręgów klasy A w Małopolsce (Cracovia) i Wielkopolsce (Warta).
II Mistrzostwa Polski w piłce nożnej rozegrano w 1921. Do finałów klasy A weszło 5 najlepszych drużyn poszczególnych okręgów: Cracovia, Pogoń Lwów, Warta Poznań, ŁKS Łódź oraz Polonia Warszawa. Pierwszym Mistrzem Polski została drużyna Cracovii, tracąc jedynie jeden punkt w rozgrywkach szczebla ogólnopolskiego. Wicemistrzem została warszawska Polonia Warszawa, trzecia była Warta Poznań, czwarta Pogoń Lwów a piąty ŁKS. W rozgrywkach centralnych klasy B wzięły udział tylko 4 drużyny: Cracovia II, Pogoń II Lwów, AZS Warszawa i Union Łódź. Zwyciężyła w nich również drużyna z Krakowa. W następnych latach ze względu na wysokie koszty, zrezygnowano z rozgrywek centralnych w klasie B.
W 1922 utworzono kolejne trzy Okręgowe Związki Piłki Nożnej (OZPN) – Górnośląski, Lubelski i Wileński w związku z tym, powiększono liczbę drużyn walczących na szczeblu centralnym o tytuł Mistrza Polski z 5 do 8 oraz utworzono dwie grupy eliminacyjne: północną i południową. W rozgrywkach grupy północnej spotkały się drużyny Polonii Warszawa, ŁKSu Łódź, Warty Poznań i Strzelca Wilno (22 p.p.), w południowej zaś Cracovii, Pogoni Lwów, Ruchu Hajduki i WKS Lublin. Mistrzem grupy północnej została Warta, południowej – Pogoń. Tytuł Mistrza Polski w 1922 roku wywalczyła Pogoń Lwów pokonując w dwumeczu finałowym poznańską Wartę.
W 1923 na Walnym Zgromadzeniu PZPN z Poznańskiego OZPNu wydzielono Toruński a rozgrywki centralne postanowiono przeprowadzić w dwóch grupach – tym razem wschodniej i zachodniej. W grupie wschodniej mistrzem została Pogoń Lwów, tytuł wicemistrzowski przypadł Polonii Warszawa, trzecie miejsce zajęła drużyna Lauda Wilno a czwarty był WKS Lublin. Grupę zachodnią zwyciężyła Wisła Kraków, druga była Warta Poznań, trzeci – ŁKS, czwarte miejsce zajął reprezentant Śląska – Iskra Siemianowice. W dwóch meczach finałowych pomiędzy Pogonią a Wisłą nie uzyskano rozstrzygnięcia (mecz we Lwowie wygrała Pogoń 3:0, natomiast w Krakowie – Wisła 2:1). Do trzeciego, rozstrzygającego, spotkania doszło na terenie neutralnym, w Warszawie. Tytuł Mistrza Polski 1923 roku obroniła Pogoń Lwów wygrywając mecz po dogrywce – 2:1 (1:1 w normalnym czasie gry).
W 1924 odstąpiono od rozgrywania Mistrzostw Polski ze względu na przygotowania reprezentacji do występów na IO 1924 w Paryżu.
Rok 1925 przyniósł kolejną modyfikację w systemie wyłaniania Mistrza Polski w piłce nożnej. W fazie finałowej mistrzów dziewięciu okręgów podzielono na trzy grupy po trzy drużyny, grające dwurundowym systemem "każdy z każdym". Zwycięzcy grup stworzyli grupę finałową grającą tym samym systemem. Kolejność w grupie finałowej decydowała o kolejności w Mistrzostwach Polski w piłce nożnej 1925:
- Grupa południowa:Wisła Kraków, ŁKS Łódź, AKS Chorzów
- Grupa północna: Warta Poznań, TKS Toruń, Polonia Warszawa
- Grupa wschodnia: Pogoń Lwów, WKS Pogoń Wilno, Lublinianka Lublin
- Grupa finałowa: Pogoń Lwów, Warta Poznań, Wisła Kraków
W 1926 obowiązywał system rozgrywek z poprzedniego roku. Skład poszczególnych grup był następujący:
- Grupa zachodnia: Warta Poznań, Turyści Łódź, Ruch Hajduki Wielkie
- Grupa północna: Polonia Warszawa, TKS Toruń, 1. pp Wilno
- Grupa południowa: Pogoń Lwów, Cracovia, Lublinianka Lublin
- Grupa finałowa: Pogoń Lwów, Polonia Warszawa, Warta Poznań
1927 czyli rozłam w polskiej piłce nożnej
Wskutek licznych zastrzeżeń odnośnie systemu rozgrywek PZPN o tytuł piłkarskiego Mistrza Polski obowiązującego w latach 1921-1926, z inicjatywy lwowskich klubów piłkarskich: Pogoni, Czarnych i Hasmonei w grudniu 1926 roku doszło w Krakowie do konferencji porozumiewawczej 13 polskich klubów piłkarskich. Oprócz klubów ze Lwowa wzięły w niej udział: Polonia, Legia i Warszawianka z Warszawy, Warta Poznań, ŁKS i Turyści (Union Touring) z Łodzi, Wisła Kraków, 1. FC Katowice, Ruch Chorzów oraz Toruński KS.
W efekcie postanowień konferencji, 6 stycznia 1927 roku powołano do życia ogólnokrajową Polską Ligę Piłki Nożnej zwaną wówczas Ligą. Powstała ona bez zgody Polskiego Związku Piłki Nożnej. PZPN, jak w poprzednich latach, zorganizował własne nieligowe Mistrzostwa Polski. Z tego powodu udziału w Lidze odmówiła Cracovia uważana wówczas za jednen z najsilniejszych polskich klubów. Wzięła ona udział w oficjalnych rozgrywkach - kadłubowych z braku najlepszych drużyn. Na jej miejsce do ligi dokooptowano Jutrzenkę Kraków. 18 grudnia 1927, a więc już po zakończeniu rozgrywek, PZPN ustąpił i zaakceptował od nowego sezonu system ligowy. Cracovię dołączono do Ligi w następnym sezonie.
Czytaj dalej:
pierwsze sezony rozgrywek ligowych »